ÇALIŞMANIN KONUSU VE KAPSAMI
Bugün, çocuğun refahını birincil ilke olarak benimsemiş çocuk mahkemelerinde, sosyal inceleme raporu (SİR) temel etkinliklerden biridir; Suç işleyen çocuğun toplumla bütünleşmesini amaçlayan adalet sistemlerinde,” SİR olmaksızın çocuk hakkında sağlıklı bir karar alınamayacağı baştan kabul edilmiştir.
“Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal İnceleme Raporları” adlı bu kitabın konuşu, çocuk mahkeme (erindeki SİR uygulamalarıdır. Kitabın temel aldığı araştırma Türkiye’de, araştırma yapıldığı sırada mevcut olan dört çocuk mahkemesinin birinde ., yürütülmüştür. İstanbul (1.) Çocuk Mahkemesi**, diğer mahkemeler arasında, hazırlanan SİR sayısının çokluğu açısından başta gelmektedir.
“Çocuk Mahkemesi ve Sosyal inceleme Raporu araştırmasında vurgulanan önemli noktalardan biri, SİR’in bir kuramsal temelinin olması gereğidir. Bu temel, SİR her şeyden önce bir sosyal hizmet etkinliği olduğu için, sosyal hizmet kuramları tarafından belirlenir. Çocuk mahkemelerinde hazırlanan SİR’in kuramsal temeli, suçluluk kuramları ve adalet sistemine ilişkin yaklaşımlardan da etkilenir. Bu temel, sosyal inceleme raporlarının içerik ve biçimini, giderek işlevsellik düzeyini belirler.
“Çocuk Mahkemesi ve Sosyal inceleme Raporları araştırmasında” çocuk mahkemelerindeki uygulamayı değerlendirmek üzere bir “model SİR” oluşturulmuştur. “Model SİR”, sosyal hizmetin sistem kuramına dayalı uygulama modelleri esas alınarak geliştirilmiştir. Bu kuramsal temel, toplumsallaşma-yeniden toplumsallaşma boyutunu içeren suçluluk kuramı ve refah yaklaşımını ‘benimsemiş bir çocuk adalet sisteminin beklentileriyle de çakışmaktadır.
Çocuk Mahkemesi ve Sosyal inceleme Raporları araştırmasında vurgulanan ikinci önemli nokta, SİR’in çocuk mahkemesinin bir parçası olduğu, ondan etkilendiği ve onu etkileyeceği görüşüdür. Bu görüş gereği, SİR uygulamalarının içinde yer aldığı örgütsel ve sistemsel bağlam, tarihsel gelişim süreci, içinde.. incelenmiştir. Yine bu çerçevede, SİR uygulamalarının en geliştiği ülkelerden biri olan İngiltere, örnek olması amacıyla alınmış ve çocuk adalet sistemiyle SİR arasındaki bağlantılar gözden geçirilmiştir. Avrupa’da, 20. yüzyılın başında ortaya çıkan çocuk mahkemelerinin Türkiye’de niçin “çok sonra” kurulduğu sorusu, bu ülke için “çocukla ilgili tarihsel gelişim sürecinin ayrıntılarıyla incelenmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Kitapta İngiltere ve Türkiye örnekleri bağımsız birer araştırma olacak kadar kapsamlıdır. Ancak bu bölümler özellikle geniş tutulmuştur. Çocuk adalet sistemleri İçinde mahkemeler ve onların en önemli parçası olan SİR’lerin yapısı, işlevleri konusunda doğru yargılara varmak ve gelecekte de bu araştırmanın sonuçlarından gerçekçi bir biçimde yararlanmak için, bu konuların ayrıntılı bilinmesinde yarar vardır.
“Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporları” araştırması, Türkiye’de SİR’ler üzerinde yürütülen ilk kapsamlı çalışmadır. Bu çalışma, SİR’ler açısından bir çocuk mahkemesinin ilk kuruluş yıllarının da bir değerlendirmesi olmaktadır. Bilindiği gibi, Türkiye’de ilk çocuk mahkemeleri arasında bulunan İstanbul (1.) Çocuk Mahkemesi, 1987 yılı sonunda kurulmuştur. “Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporları” araştırması İse 1988-1991 yılları arasında hazırlanan SİR’lerle ilgilidir. Yurtdışında, bu alanda çeşitli araştırmalar yapılmış olmakla birlikte, SİR’lerdeki kuramsal temelin böylesine irdelendiği çalışmaların yok denecek kadar az olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak “Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporları” araştırması, sosyal hizmetin kuram-uygulama bütünlüğüne bir katkı olduğu kadar, çocuk mahkemelerinde SİR uygulamalarının geliştirilmesi açısından da bir temel ortaya koymaktadır. Aşağıda bu çalışmanın bölümleri kısaca tanıtılmaktadır.
İÇİNDEKİLER
KİTABIN PLANI
“Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal İnceleme Raporlan” kitabı yedi bölümden oluşmuştur. Bölüm 1‘de, tarihsel gelişim süreci İçinde çocuk mahkemeleri ve SİR ele alınmıştır. Bu bölümde çocuk mahkemelerinin tarihsel gelişimi,, çocuk adalet sistemindeki yaklaşımlar ve SİR’in yasal-kurumsal gelişimi incelenmiştir.
Bölüm 2, İngiltere’deki çocuk mahkemeleri ve SİR uygulamalannı kapsamaktadır. İngiltere’de geniş bir sosyal hizmetler ağı mevcuttur ve “korunması gereken çocuk”a bütünsel bakış açısı, bu hizmetlere damgasını vurmuştur. Böyle bir yapı içinde SİR’in önemli ve işlevsel olduğu gözlenmektedir, ingiltere’de, 1970’ler-den itibaren çocuk adalet sisteminin “refah” yaklaşımından “adalet” yaklaşımına kaydığı görülüyorsa da, çocuk yasalarında çocuğun refahının birincil ilke olarak yer alması ve 20. yüzyı! boyunca gelişen çocuk kurumları, suçlu çocuk açısından bir güvence oluşturmaktadır. “Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporlan” çalışmasında, çağdaş işleyişe bir örnek oluşturması açısından İngiltere’deki sistemin ayrıntılı ele alınması uygun görülmüştür. İngiltere’nin seçiminde araştırmacının bu ülkeyi tanıması da rol oynamıştır. Bu bölüm içinde İngiltere’de çocuk mahkemelerinin gelişimi, bugünkü durumu, çocuk adalet sürecinin aşamalan, çocuk suçluluğunun özelliklerine göre mahkeme kararlannın uygulanması ve SİR’ler incelenmektedir. Bu arada NACRO* tarafından düzenlenen bir SİR örneği de son altbölûmde yer almaktadır.
Bölüm 3’e Türkiye’deki çocuk mahkemeleri ve SİR uygulamaları ele alınmaktadır. Ingilteredeki çocuk mahkemelerinin tarihçesi, aynı zamanda “çocuk’Ia ilgili gelişmeleri de gözler önüne seren bir altbölümdür. Türkiye’de çocukla ilgili gelişmelere tarihsel bir bakış altbölümünde ise, bu ülkede çocuk mahkemelerinin niçin geciktiği sorusuna bir yanıt aranmaktadır. Bu inceleme sadece bu sorunun yanıtını vermekle kalmamış, bugünkü çocuk mahkemelerinin yapısına da bir ışık tutmuştur. Türkiye’de “çocukla ilgili gelişmelerin tarihçesi incelenirken, çoğu zaman kaynaklardan doğrudan alıntılar tercih edildi. Hem, bugün sadece bellibaşlı kütüphanelerde ve sahaflarda bulunabilen bu kitapların gelecek kuşaklara bu yolla daha iyi tanıtılacağı; hem de ilgililerin görüşlerini kendi yazdıklanndan aktarmanın daha doğru ve etkili olacağı düşünüldü. Bu bölümde ele alınan diğer konular arasında Türkiye’de çocuk adalet sisteminin yasal temeli, adalet sürecinin aşamalan, çocuk suçluluğunun özellikleri, mahkemelerdeki karar türleri ve SİR’ler bulunmaktadır.
Bölüm 4’te bir sosyal hizmet etkinliği olarak SİR ele alınmaktadır. SİR, sosyal hizmetin ortak yapısal öğeleri ve sosyal hizmet kuramları açısından incelenmektedir. Bu bölümde SİR’in içeriği ve işlevleriyle sosyal hizmetin kuram-uygu-lama bütünlüğü arasındaki bağlantılara dikkat çekilmektedir.
Bölüm 5, “Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporları” araştırmasının kuramsal modeli ile yönteminin ele alındığı bölümdür. Bu bölümde ilk olarak, SİR için bir kuramsal model denemesine girişilmiş ve sistem kuramına göre SİR’in açılımı gerçekleştirilmiştir. “Model SİR”i oluşturma adımlarının İncelendiği bu altbölüm, içerik ve biçime ilişkin somut bilgilerle sona ermektedir. İkinci altbölûmde, araştırmanın ana amaçlarına dayalı alt amaçlar sorularla belirtilmiştir. Araştırmanın yöntemine ilişkin altbölûmde ise; araştırma modeli, belgelerin tarandığı kurum olan İstanbul (1.) Çocuk Mahkemesi, içerik çözümlemesi ve istatistiksel çözümleme konularında gerekli açıklamalara yer verilmiştir.
Bölüm 6, “Çocuk Mahkemesi ve Sosyal İnceleme Raporları” araştırmasının bulguları ve yorumunu kapsamaktadır. Bu bölümde araştırmanın amaçlan doğrultusunda bulgular üç altoölûmde ele alınmış ve yorumlanmıştır. Birinci altbölûmde SİR’lerin içeriği; ikinci altbölûmde SİR’lerin biçimi; üçüncü altbölûmde ise mahkeme kararlarıyla SİR arasındaki ilişkilere ilişkin bulgular ve yorumu yer almıştır. Bulgular, “model SlR”e göre bugünkü SİR uygulamalarının niteliğini içerik, biçim ve işlevsellik açısından ayrıntılı olarak betimleyebilmiştir.
Kitabın PDF haline ulaşmak için:
