Günümüzde insanlar birçok dezavantaj grupları içerisinde bulunabilir. Yaşanan bu dezavantajlı durumlar kişiyi toplumdan ve yakın çevresinden soyutlayabilir.  Bu konuda Sosyal hizmet sosyal adaleti amaç edinir ve kişilere bu süreçte destekleyici tutum sergiler.  Sosyal hizmetin temel amacı riskli gruplarda hayatını sürdüren kişilere koruyucu , geliştirici ve rehabilite hizmetlerini sunmaktır. İnsan  sosyal bir varlıktır. Sürekli gelişim ve değişim içerisinde olan insan içgüdüsel olarak ait olma, kabul edilme vb. ihtiyaçlarını karşılamak için küçük topluluklara girmeye çalışır. Daha doğar doğmaz belli başlı gruplara gireriz bunlar aile, okul, arkadaşlık, sosyal medya vb. örnekler olarak verilebilir. Peki bireylerin bu gruplar içerisine girmesindeki amacı nedir? Daha önce insanın bir sosyal varlık olduğunu ve bu sosyalliğinin devamı için başka insanlara ihtiyacı olduğunu belirtmiştik iletişim ve etkileşim odaklı olan bu çevrelerde duygularını, düşüncelerini ve tutumlarını dile getirebilirler. Pek çok şey bu sayede paylaşılır ve bu da kişinin yaşam standardını arttırır. Ortak bir amaç ya da farklı amaçlar altında oluşan bu gruplar kişinin kimlik gelişiminde ve hayatının geri kalanında birer ayna gibi görev üstlenecektir. Bu süreçte gerçekleşecek olumlu taraflar olduğu kadar olumsuz taraflarda  oluşacaktır. İşte bu olumsuz  tarafların değerlendirilmesinde ve rehabilite edilmesinde etkili olacak yöntem Sosyal Hizmetin en önemli alanlarından biri olan ”Gruplarla Sosyal Hizmeti” oluşturacaktır.

Sosyal hizmet’in pratik yaklaşımlarından biri olan  grup çalışması 1850 sonrası ve 1900’lü yılların başında ortaya çıkmıştır. Yardımseverlik kapsamında açılan dini kurumlarda  ihtiyaç sahibi çocuklara hiçbir ücret almadan eğitimler verilmiş ve çocuklara hizmet amaçlı kulüplerde sosyal şartların rehabilite edilmesi için çalışmalar yapılmıştır. 19. yüzyıl süresince bu karşılıklı  destek toplulukları filizlenmeye başlamış kulüp etkinlikleri, gençlik etkinlikleri ve yetişkin eğitimleri şeklinde türlü türlü küçük takım çalışmaları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu takımlarda  etkinliklerin özellikle birlikte yapılması üzerine durulmuştur.  Birlikte öğrenme ve bir amaç doğrultusunda yön verilen etkinlikler oluşturulmuştur.(Teater, 2015, s. 268). O günden bugüne  oldukça ilerleme kat eden bu yöntem şimdi kapsamlı olarak kullanılmaktadır. Unutulmamalıdır ki Sosyal hizmet  disiplinlerinin hedeflerinden biri kişinin kendi kaderini tayin etmesi ve hayat karşısında yaşadığı  sorunların üstesinden gelmesidir. Bu süreçte gerçekleşecek zorluklarda onlara destek vermektir. O zaman başlayalım  eskiler ne derler bilirsiniz. ” Birlikten kuvvet doğar.”

GRUP ÇALIŞMALARININ ÖNEMİ: 

Grup çalışması sözcüğü tecrübelerini birbirine aktaran ve etkin başa çıkma yöntemlerine ilişkin  öneri  ve bilgi sağlayıp diğer grup üyelerine dönüt ve tavsiyeler vererek kişilerin ortak bir paydada buluşup etkileşime girilecek ortamı oluşturma çabalarına dayanır. Gruba dahil olan kişiler arasında karşılıklı alışveriş halinde üyelerde  davranış değişikliği ve düşüncelerinde  düzelme olup dönüt alınabilecektir ve kişiler  değişim  İçin  harekete geçme gereksiniminde bulunabilecektir. (Teater,2005,s269)  Bu sayede grup üyeleri yaşadıkları sorun hakkında farklı bakış açıları ve deneyimler kazanacaktır. Bu şekilde bireylerin gruba alışma ve ilerleme sağlamaları kolaylaşacaktır.

Sosyal Hizmet pratiklerinden biri olan grup çalışmasının üyeleri tarafından belirlenmiş önemli başlıklar, nitelikler ve tecrübeler  bir takım şeklinde birbirine aktarılan yardımı kuvvetlendiren faydalı bir destek sürecidir. Grup çalışmasında dönüşümün esas noktası grubun kendisi olarak nitelenmektedir. (Teater,2005.s.267) Grup kişilerin daha rahat bir ortamda kendilerini özgürce anlatması ve hislerini grupla paylaştıktan sonra farkına varma sürecini odaklanır. Bu süreç sanrılı olsada birey grupta bu sorunu aşabilmektedir.

Gruplarda kabul ve kararlılık önemli etkenlerdir. Kişinin istediği ama bir türlü adım atamadığı durumlarda grup destekçi olur. Grup üyeleri ilerlemek istiyorlarsa aktif katılım sağlamaları gerekecektir. Lider bu durumda kişilere kolaylaştırıcı rolü ile yardımcı olacaktır. Grup oturumları “şimdi ve burada “esasına dayanır. Bu sayede kişi kendisini rahat hissedecektir ve kaldığı yerden devam edecektir. Sonunda iyileşmeye giden kapılar açılacaktır.

HANGİ GRUPLARLA ÇALIŞILIR :

• Çocuk
• Kadın
• Yaşlı
• Genç
• Engelli
• Kronik Hasta
• LGBT kişiler
• Madde bağımlılığı
• Suça sürüklenen çocuklar

 Bu gruplar hassas gruplardır bu durumda grup lideri hassas gruplarla çalışmak için mutlaka güvenli bir ortam ve mahremiyet değerlerine önem vermelidir. Çünkü bireyler bu sağlıklı ortamlarda kendilerini daha rahat ifade edebileceklerdir.

GRUP LİDERI (SOSYAL ÇALIŞMACI) BU SÜREÇTE HANGİ ÖZELLİKLERİ BARINDIRMALI?

• Güvenilir
• Nesnellik
• Mizah anlayışı olan ve bunu iyi yöneten
• Kültürel Duyarlılık
• Kişisel farkındalığı yüksek
• Samimi
• Açık net anlaşılan
• Kişisel adanmışlık ve bağlılık
• Eleştiriya açık olma ve baş edebilme
• Farkındalık düzeyi yüksek olmalıdır.(Demir&Koydemir.2015.s 204-205)

Ayrıca grup lideri bu gruplarla çalışırken cinsiyet, yaş, kimlik, ayrımcılık, dini görüşünü yargılayacak tutumlar sergilememelidir. Kişiyi koşulsuz kabul etme, empati ve anlayış ön planda olmalıdır. Grup çalışmasında liderlik görevini ele alan Sosyal çalışmacı grup dinamiği ve liderlik özelliklerini kavramada tecrübeli biriyle çalışmalıdır.  Nitekim bu tecrübe grup çalışmasında daha etkili bir çalışma göstermesini sağlayacaktır. Grup üyeleri hassas gruplardır bu gruplar şu şekilde örneklendirilebilir, bağımlık tedavisi, suça sürüklenen çocukların toplumla kaynaştırılması, kronik hastalığı olan kişilerin hastalıkla mücadele konusunda destek verilmesi, Adsız alkolikler(AA) ve aile içi şiddet  konularında verilen psikososyal eğitimlerde bu yöntem oldukça işe yaramaktadır.

Grup lideri, üyelerin gruba aktif katılmasını sağlamalı ve onların farkında olmalıdır. Grup lideri bu süreçte iletişim becerilerini güçlendirmeli, iyi bir planlama çerçevesinde organizasyonları sağlamalıdır. Nitekim hassas gruplarla çalışılan bir alan olduğu için grup lideri bireyi engelleyecek ya da yadırgayacak tutumlardan uzak durmalıdır. Grup lideri grupta “biz” hissiyatını oluşturmalıdır. Grup içerisinde yaşanan süreç dinamiktir. Farkındalık oluşturmanın yolu bu sürecin verimliliğinden geçer. Grup çalışmasında hangi üyenin ne kazandığını fark edebilmek için kişinin davranışsal durumlarını incelemek süreç için faydalı olacaktır.

OTURUMA BASLAMADAN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN 2 HEDEF: 

Grupların oturuma başlamadan önce ele alması gereken 2 önemli hedef vardır. Bunlardan ilki amaca doğru ve etkili bir şekilde varmak, ikincisi sonlandırma aşamasına kadar grubun birlikteliğini sağlamak bireylerin grubu mümkün olduğunca bırakmamasını sağlamak esastır. Amaçlar net ve anlaşılır olmalıdır. Grup kişilere arayışlarına çözüm bulma konusunda farklı bakış açıları sağlar ve bir ortam sunar. Birey bu grupta benliğini kavramaya ve edindiği bilgi ve deneyimleri gruba aktarmaya başlar. Sınırları önceden tanımlanmış üyeler arasında yardım alma ve yardım verme gibi bir döngü işlemektedir.

GRUP ÇALIŞMASININ SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ BASAMAKLARI 

Grup oturumun yöneten kişi, bireylerin grup çalışmasına net,aktif ve üretken bir şekilde dahil olmalarını sağlamak amacıyla, verilen grup içeriği doğrultusunda esas konu ile ilgili aktarılmış onay kağıdı hazırlanmalı ve üyelerle grup oturumu öncesi bir değerlendirme yapılmalıdır. Bu şekilde gruba dahil olan kişilerin kişisel beklentileri, grup hedefleri akışında netleştirmeleri ve grup oturumu süreçlerinde meydana gelebilecek riskler durumunda temel bir farkındalık düzeyi kazanmaları hedeflenecektir. Bu durumda bilgilendirilmiş onay kağıdınında yer alan esas başlıklar vurgulanmış olacaktır. Bu içerikler özellikle aşağıdaki başlıkları ele almalıdır. (Demir & Koydemir, 2015, s. 78) :

• Grubun gayesi ve varmak istediği nokta
• Gruptaki bireylerin hakları ve mesuliyetleri
• Grup sürecinde mahremiyet ilkesinin ehemmiyeti ve sınırlılıkları
• Grupların oturum sürelerince bir ihtimal risk barındırması
• Grup oturumumu yöneten kişinin rol ve sorumlulukları
• Grup oturumumu yöneten kişinin hakimlik düzeyi ve kurumsal yönelimi
• Grubun yapılacağı mekan,süre ve fiyatlandırma bilgisi

Bu basamaklar grubun ele alınmasını kolaylaştıracak grup liderinin yapacakları konusunda bir kaba taslak sunacaktır. Ardından grup üyeleri rotalarını görecek ve ona göre hareket etmeye çalışacaktır. Beklentiler ve anlatılacaklar bu oturumlara  göre şekil alacaktır.

Gruplarla sosyal hizmet uygulamasına bir örnek (14.4 adlı çalışma) için tıklayabilirsiniz. (1)

GRUBUN SEYRİ NASIL İŞLER 

Grup çalışmaları başlangıç, gelişim, sonlandırma aşaması olacak şekilde 3 e ayrılır.  Bu grup çalışmaları başta çözüm odaklı grup, çocuk odaklı grup, genç odaklı grup ve yetişkin odaklı gruplar olarak değerlendirilebilir. Grup türleri  vardır bunlar: Uzun süreli, kısa süreli, açık-kapalı gruplar, destek gruplarıdır.  (1)

Başlangıçtan sonlandırma aşamasına kadar oturumlarda aktiviteler yapılır. Oturum sonlarına doğru her üyenin oturum hakkında ne öğrendiği nasıl bir tesirde kaldığını ele almaları istenir. Oturum sonunda geri bildirim almak önemlidir. Çünkü üyelerin beklentileri ve değerlendirmeleri ilerleyen oturumların seyrini etkileyecektir.  Grupta sorun analizi ve hedeflenen rota konusunda ölçekler kullanılır. Bu ölçek sonuçları ilerleyen sürece etki edeceğinden esas alınır. Ayrıca grup lideri oturum öncesi  oturumda ele alınacak konuları belirlemeli ve hakim olmalıdır. Yapılacak etkinlikler gözden geçirilmelidir. Oturuma başlamadan önce öteki oturum hakkında birkaç dakika gözden geçirilir. Isınma aşamaları 10 dakikadan az olmalıdır. Hassas gruplar kırılgan yapıdadırlar. Gruba alışma ve kendini açma süreçleri üyeler için ilk oturumlarda zordur. bunu kolaylaştırmak grup liderinin performasına ve yetkinliğine bağlıdır. Bazen grup üyeleri grup liderinin etkili ve nitelikli olmadığından yakınır ve bunu kanıtlarlarsa grup lideri sorunla karşılaşabilmektedir. Bu gibi durumların yaşanmaması için grup lideri oturum süreçlerini belgelerle destekleyip kaydını oluşturmalıdır.

 Grup öncesi hazırlık aşamaları hakkında daha detaylı bilgi için buraya (1) tıklayabilirsiniz.

İnsanlar için birçok etkili ve nitelikli hizmet mevcuttur bunlardan sadece birisi olan ”Gruplarla Sosyal Hizmeti” ele aldık. Grup çalışmaları sonucunda kişilerin farkındalık kazandığını  sorunlarını daha detaylı bir şekilde görme şansını elde ettiğini değindik. Sosyal çalışmacıların yönelmesi gereken ve dezavantajlı gruplara birçok hizmet sunan bu alanın detayları bu şekilde. Bir sonraki Sosyal hizmet alan incelemesine dek görüşmek üzere sağlıcakla kalın..

KAYNAKÇA

• Teater, B. (2015). Sosyal Hizmet Kuram ve Yöntemleri. Ankara: Nika Yayınevi
• Demir, A., & Koydemir, S. (2015). Grupla Psikolojik Danışma (6. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• (1) ”http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyalhizmetlt_ao/gruplarlasoshiz.pdf ” den 10.03.2021 tarihinde esinlenmiştir.