Atom Damalı’nın derlemesini yaptığı kitap Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı tarafından Mayıs 2003 yılında İstanbul’da yayınlanmıştır.
Sosyal Hizmetler tarihi açısından şimdiye kadar değinilmeyen konulardan birisi olan “Sosyal yardım Pulları” Osmanlı ve Türkiye olarak iki ana başlık altında toplanmıştır.
Atom Damalı kitabın önsözünde ; sadece yardım amaçlı basılmış bululan pulları bir katalog mantığı içerisinde incelediğini ve listelediğini belirtmektedir.
Kitabın Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetinde Sosyal Yardım Tarihçesi bölümünde; İslamiyet’te sosyal yardımlaşmanın önemi vurgulanmıştır. Uygur Türklerindeki “toy” geleneği, vakıfların sosyal yardım işlevleri ele alınmıştır.
Sultan Orhan Gazi döneminde ilk Osmanlı Vakıflarının yönetim şekli, gelişmesi ele alınmış; yoksul kızlara çeyiz yardımı, sokak kaldırımlarının yapımı, kalelerin barut ihtiyacının karşılanması, sakat ve hasta leyleklere bakım yapılması, kedi ve köpeklere ciğer sağlanması, borçtan hapse düşenlerin borçlarının ödenmesi gibi vakfiye çalışmaları örnek verilmiştir.
Aynı bölüm başlığı altında 1877-1878 Rus Savaşı etkileri, II Abdülhamid’in çalışmaları. Hilal-i Ahmer Cemiyetinin bir bedel karşılığı madalya vermesinin uygun görülmediği ama devletin yaşadığı sıkıntılar sonucu halkın desteklerinin kabul edildiği vurgulanmıştır. Bu bölümde 1868 yılında kurulan Mecruhin ve Marda-yı Askeriyeye İmdat ve Muavenat Cemiyetinin sosyal yardımlaşma tarihi içerisinde yer alışı, Darülaceze ve Darüşşaffaka’nın güçlü cemiyetler arasında olduğunu belirtilmiştir.
Kitapta 1915 yılında çıkarılan Evladı Şüheda Vergisi pulu uygulaması ve cemiyetlerle ilgili yardım toplamayı düzenleyen “Cem’i İanat Nizamnamesi” ele alınmıştır.
Cumhuriyet Döneminde Hilal-i Ahmer pulları ve Himaye-i Etfal Cemiyeti şefkat pulları uygulaması anlatılmış Türk Tayyare Cemiyetinin Tayyare Bayramını yaşama geçirmesi aktarılmıştır.
“Sosyal yardım Pulları” sosyal hizmet tarihi açısından belgelere dayanan önemli bir kaynaktır. Kitapta Hilali- Ahmer Cemiyeti (Kızılay), Evladı Şüheda Pulları, Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti,Türk Tayyare Cemiyeti ( Türk hava Kurumu), Cihad-ı Mukaddes, Donanma Cemiyeti, Darüşşafaka, Darülaceze gibi köklü sosyal hizmet kurumlarının pulları, antiyeleri yer almıştır.
Kitabın ilerleyen bölümlerinde Cumhuriyet döneminde kurulan; Türkiye Aile Planlaması derneği, Türk Eğirim Derneği, Türk Kadınlar Birliği, Verem Savaş Derneği, Yardım Sevenler Derneği gibi derneklerin pul, kart ve diğer yardım çalışmaları resimli olarak yer almaktadır.
Kitabın derlemesini yapan Dr Atom Damalı’nın önsözde belirttiği ikinci “İki Elin Sesi Var” henüz yayınlanmamıştır. Bu kitabın yayınlanması halinde sosyal yardım tarihiyle ilgili her türlü koleksiyon ve objelere ulaşma fırsatı olacaktır.
Önemli görsel malzemelerin yer aldığı kitap, sosyal yardımların gelişimi ve kronolojisi açısından başucu kitabı olabilecek özellikleri taşımaktadır.
Turgay Çavuşoğlu- SHU
