Sosyal Hizmet Eğitimi

Sosyal Hizmet Eğitimi, sosyal hizmetler alanında vazife alacak personeli (sosyal hizmet uzmanı; sosyal pedagog veya sosyal çalışmacı) yetiştirmek maksadıyla yürütülen meslekî eğitimdir.

Sosyal Hizmet Mesleği, en gelişmiş modelini sanayileşme ve kentleşme süreci ileri olan, yani, gelişmiş ülkelerde bulmuş; kentsel toplumlarda ortaya çıkan sosyal sorunlara ya da kent kır iletişimsizliğine dayalı sorunlara karşı belirli disiplin içinde müdahale eden, belirli çalışma yöntemleri, meslekî ilke ve kaideleri olan bir meslektir.

Sosyal Hizmet Uzmanının iki temel hedefi vardır:

1.) Sosyo-ekonomik, kültürel ve psikolojik sebeplerle toplumsal dengesi bozulmuş fert, grup ve topluluklara,kendi kendilerine ayakta kalabilmeleri yönünde sosyal (rehabilitasyon) hizmetler vermek.

2.) Hızlı (teknolojik, sosyal, meslekî) değişimin olumsuzlukları ile birlikte uyum sorunlarını, çeşitli sosyal programlarla gidermek ve sağlıklı fert-toplum münasbetleri oluşturmak.

Sosyal Hizmet Mesleğinin iki boyutu vardır:

1.) İlmî Muhtevası: Bir takım insan davranışı, toplum bilimleri ve özellikle sosyal pedagoji ve sosyal psikoloji temellerine dayanan teori ve genelci-ihtisaslaşmış yöntemler.

2.) Sosyal Muhtevası: Toplum içinde özel sosyal sorunları olan kişilere bu ilmî altyapı ve yöntemlerle yardımcı olmak. Bir başka ifadeyle, ihtisaslaşmış yöntemler çerçevesinde değişik sosyal gruplara ve insanlara sosyal hizmet programları uygulamak: Örn.: Kişi üzerinde şahsî çalışma; sosyal grup çalışması; toplum çalışması; aileye yönelik sosyal hizmetler, çocuk ve gençlere yönelik sosyal hizmetler, özürlülere, bakıma muhtaçlara, uyuşturucu müptelası kişilere ve yaşlılara yönelik psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri.

Ülkemizde 1959′da çıkarılan 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü kurulmasına dair kanunun ilgili maddeleri uyarınca, ilk kez sosyal eğitim veren Sosyal Hizmetler Akademisi, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak, lise öğrenimi üzerine 4 yıllık öğretim ve eğitim yapan yüksek bir öğrenim ve araştırma kurumu olarak 1961 yılında hizmete açılmıştır.

1982 yılında 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu ile Hacettepe Üniversite bünyesinde yer almış, Rektörlüğe bağlı olarak Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu adında ülkemizde faaliyet gösteren tek sosyal hizmet eğitim kurumudur. Yüksekokulun gâyesi, “ülkenin temel sosyal yapısı, sorunları ve sosyal hizmet metodolojisi hakkında mesleki bilgi ve beceriye sahip, kırsal ve kentsel ortamlarda, resmî ve hükümet dışı çeşitli sosyal hizmet alanlarındaki kuruluşlarda görev alabilecek, çeşitli düzeylede sosyal politika ve planlamaya etkili bir şekilde katılabilecek, çeşitli sosya hizmet alanlarındaki planlama yönetim, örgütleme, araştırma etkinliklerini yürütebilecek sosyal hizmet uzmanları yetiştirmektir”.

“Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği’nin üyesi olup, uluslararası düzeyde kabul edilmektedir. Özellikle uygulama çalışmalarından, Türk vatandaşlarının yaşadığı Almanya, Hollanda, Danimarka, İngiltere vb. Avrupa ülkelerindeki Sosyal Hizmet Okulları ile işbirliği yapılmaktadır”.

Türkiye’de sosyal hizmet eğitiminde seçilen model genelci yaklaşımdır. Bu yaklaşımın tercih sebebi, ülkemizdeki sosyal hizmet örgütlerinin yapısı ve sosyal hizmet mesleğinin beklentilerinin ihtisaslaşmayı gerektirecek seviyeye ulaşmamış olmasıdır. Ayrıca, ülkemizde sosyal demografik yapının istatistikî yönleri tam olarak bilinmediği için, hangi sosyal alanda hangi sosyal türden sosyal hizmet uzmanlarına ihtiyaç duyulacağı da bilinmemektedir.

Almanya’da ise değişik sosyal alanlarda sosyal hizmet uzmanı yetiştiren 104 eğitim kuruluşu vardır. Bunlardan 29 fakülte, 71′i meslek yüksek okulu ve 4′ü de meslek akademisidir.

Sosyal Hizmet Uzmanları, sosyal hizmet hedeflerini gerçekleştirmek maksadıyla sosyal hizmet kurumlarında istihdam edilirler. Görevleri, sosyal hayatta kendi başına ayakta kalamayan sosyal sorunlu kişilerin, toplum hayatına kazandırılmasında yardımcı olmaktır. Sosyal hizmet uzmanları, toplumda sosyal açılardan özel olarak korunması, bakılması veya eğitilmesi gereken fertlerin sorunları ile yakından ilgilenirler, onlara, sosyal uyum noktasında yardımcı olurlar.

Sosyal değişimi yakından takip eden sosyal hizmet uzmanları, bazen değişik sosyal alanlarda (köyde, şehirde, gecekondu mahallelerinde), bazen de değişik sosyal kurumlarda (Huzurevleri, hapishaneler, hastahaneler, gençlik merkezleri, çocuk yuvaları, yetiştirme yurtları, özürlüler rehabilitasyon merkezleri) yaşamak mecburiyetinde bırakılan ve farklı sosyal sorunları olan sosyal grup ve kişilerle ilginirler.

Sosyal hizmet uzmanları, sosyal hizmet kurumlarında yönetici, uygulayıcı ve planlayıcı olarak, tıbbi ve psikiyatrik ortamlarda, özel eğitim kurumlarında, aile planlaması-ana çocuk sağlığı ve halk sağlığı alanlarında, kırsal ve kentsel toplum kalkınması projelerinde, yerel yönetimlerde, işçi refahı ve endüstriyel ilişkiler alanlarında, Devlet Planlama Teşkilatı, Kredi ve Yurtlar Kurumu, Çalışma ve Sosya Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı gibi kuruluşlarda uygulayıcı, planlayıcı olarak istihdam edilmektedir.

Batı dünyasında sosyal hizmet uzmanlarına, sosyal çalışmacı da denilmektedir. Sosyal çalışmacı, sosyal sorunlu kişi ve ailelere maddî ve mânevî (sosyal) destek sağlamak maksadıyla, değişik kamu-özel sosyal kurum ve kuruluşlar adına, gerek bu kurum ve kuruluşlara bağlı sosyal tesislerde, gerekse bunların dışında değişik sosyal alanlarda (gecekondu mahallelerinde, hapishanelerde) çalışan sosyal elemandır.

Türkiye’de sosyal çalışmacı, Özürlüler Rehabilitasyon Merkezlerinde görevli sosyal uzmandır. Sosyal çalışmacının vazife ve salahiyetleri, SHÇEK Genel Müdürlüğü, Özürlülerin Tespiti, İncelenmesi, Bakım ve Rehabilitasyonuna Dair Yönetmeliğe göre şunlardır: 1.) Merkezde bulunan özürlüler ve bunların aileleri ve yakınları ile sosyal hizmetin yöntem ve tekniklerini kullanarak, meslekî çalışmalar yapmak, bildirimi yapılan özürlüler hakkında sosyal inceleme raporu düzenlemek. 2.) Yapılan Çalışmaları kaydetmek, meslekî araştırma ve incelemelerde bulunmak.