Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti Şule Yayınlarından 128 no ve Tarihi Gerçekler Dizisinin 9. kitabı olarak 1999 yılında İstanbul’da yayınlanmıştır.135 sayfa olarak yayınlanan kitap;
* Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Kuruluşu
– İlk Girişimler
– Kuruluşu ve Çalışmaları
* Son Faaliyetler ve Kapanış
– Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Kuruluşu
* Sonuç
* Belgeler
* Bibliyografya başlıklarıyla yayınlanmıştır.
İstanbul Üniversitesi Mezunu Cüneyd OKAY’ın yayınladığı kitap, Himaye-i Etfal Cemiyetinin İstanbul’daki çalışmalarını ağırlıkla anlatmıştır. Yazarın çocukla ilgili kitap ve makaleleri bulunmaktadır.
Kitabın “İlk Girişimler” başlığını taşıyan bölümünde; Balkan ve Birinci Dünya Harbi sonrasında oluşan kimsesiz çocuklar sorunu anlatılmakta, Darülaceze, Darülhayr-ı Ali, Darüleytamların açılışı aktarılmaktadır.
“Kuruluşu ve Çalışmaları” bölümünde; 20 kişiden oluşan Heyet-i Merkeziye de yer alanların isimleri verilmekte, İttihad ve Terakki Fırkası ile cemiyetin bağlantılı olduğu vurgulanmaktadır
Himaye-i Etfal Cemiyetinin kullandığı amblem “üçgen içerisindeki hilal’in” Sıhhat- Ahlak- İrfan anlamını taşıdığını belirtmektedir.
Yine kitabın başında yer alan cami önündeki çocuk ambleminin altında Osmanlıca olarak; “Bugünün çocukları yarının büyükleridir.” İbaresinin yer aldığı belirtilmektedir.
Bu bölümde 1917 yılı Kasım ayı içerisinde açılan Firuz Ağa Çocuk Misafirhanesi ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Bu misafirhanenin öncelikle çocuk sağlığına önem verdiği, daha çok çocuğa ulaşabilmek için evlatlık, çıraklık, talebe olarak çalışmalarıyla soruna çözüm aradığı bildirilmektedir. Cemiyetin misafirhaneden ayrılan çocukları kontrol altında tuttuğu, ayda bir misafirhanede çocukları toplayarak bu “kardeş topluluğundaki” sorunları gündeme aldıkları görülmektedir.
Kitapda ayrıntılara girilmemekle birlikte; “Sanat Evi”, Satış Barakalar”, Kalender Tesisani” gibi uygulamalardan bahsedilmektedir. Yine bu bölümde “Ziraat Yurdu” çalışmalarına atıf yapılmıştır.
Kitabın Belgeler kısmında;
-Himaye-i Etfal Cemiyetini-i Umumiyesinin Nizamname-i Esasisi
– Himaye-i Etfal Cemiyeti Çocuk Misafirhanesi Talimatnamesi
– HEC Umumiyesinin İstanbul Şube Teşkilatı ve Vezaifi Hakkında Talimatname yer almaktadır.
Özellikle 91 maddeden oluşan “Çocuk Misafirhanesi Talimatnamesi” çok ayrıntılı bir şekilde hazırlanmış olup, idari yapı, çocukların kabülü, işleyiş, harcamalar, personelin görev dağılımı gibi konular sıralanmıştır.
Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti 1917-1923 bu alanda yayınlanmış ilk kitaplardan birisidir. Özellikle çocuk alanında ve sosyal hizmet kurumları alanında araştırma yapacakların başucu kitabı niteliğini taşıyan kaynak Cumhuriyet öncesi çalışmalara ışık tutacak niteliktedir.
